Admiraal Wilhelm Canaris was van 1935 tot 1944 hoofd van de Abwehr. Dit was de Duitse spionage en contraspionagedienst. In die functie heeft hij waarschijnlijk meer gedaan tegen het bewind van de Nazi's als alle andere Duitse tegenstanders van Hitler bij elkaar.

De Abwehr stond los van de SD en de SS. Door de min of meer onafhankelijke positie die de Abwehr had, kon de sluwe Canaris zijn inlichtingendienst naar eigen inzicht vormgeven. Hij omringde zich met tegenstanders van Hitler en de top van de Abwehr werd uiteindelijk de kern van verzet tegen het nationaalsocialisme.

Englandspiel
Canaris keerde zich al aan het begin van de Tweede Wereldoorlog tegen Hitler. De oorlogsmisdaden in Polen in 1939 en de jodenvervolging brachten Canaris tot het inzicht dat Duitsland het beste af was als zij de oorlog zou verliezen en Hitler het veld zou ruimen. Dat weerhield Canaris echter niet om met de Abwehr een aantal grote successen te boeken.

Een van die successen was het Englandspiel. Dit was een misleidingsoperatie waarbij tientallen Nederlandse geheim agenten die vanuit Engeland in bezet Nederland werden gedropt, gearresteerd werden en valse inlichtingen naar Engeland stuurden. Vrijwel alle 30 Nederlandse agenten werden na verloop van tijd door de Duitsers geexecuteerd.

MI6
Canaris hielp de geallieerden ondertussen zoveel hij kon. Canaris had regelmatig contact met Britse geheim agenten. In 1942 had hij in Spanje zelfs een ontmoeting met de Britse generaal Stuart Menzies, het hoofd van de Britse tegenhanger van de Abwehr: MI6. Er zijn aanwijzingen dat Canaris de Britten regelmatig op de hoogte bracht van Duitse aanvalsplannen.

Aan het thuisfront deed Canaris wat hij kon om Hitler tegen te werken. Door valse informatie zagen de Nazi's af van een invasie van Zwitserland. Nadat Canaris de Spaanse dictator Francisco Franco ervan overtuigde om geen Duitse troepen toegang te verlenen tot Spanje werd een Duitse invasie van Brits Gibraltar voorkomen. Bekende Duitse nazi-tegenstanders werden door de Abwehr naar Spanje geloodst en diverse joden kregen via de Abwehr valse papieren.

Invasie van Italie
Op 21 januari 1944 vroeg het Duitse opperbevel wat Canaris wist van de geallieerde plannen om te landen op het vasteland van Italie.
Een geallieerde aanval? Die was op korte termijn niet te verwachten, vertelde Canaris. En de Britse vloot in de Middellandse zee? Die hield hij goed in de gaten, maar er waren geen aanwijzingen dat ze opstoomden in de richting van Italie.

Een dag later, op 22 januari 1944, kwamen 50.000 geallieerde soldaten en meer dan 5.000 voertuigen aan land bij Anzio in een van de grootste amfibische operaties van de oorlog. De sussende woorden die Canaris had gesproken over de geallieerde aanvalsplannen, leidden uiteindelijk zijn ondergang in.

Gearresteerd
Omdat de SS van Himmler sterk vermoedde dat Canaris dubbel spel speelde, werd hij in februari 1944 door Hitler op non-actief gesteld. De Abwehr werd overgenomen door de SD en de SS. Maar Canaris had zijn doel bereikt. De geloofwaardigheid van de informatie van de Abwehr was zo erg aangetast dat Hitler en de Duitse legerleiding eerder hun eigen vermoedens geloofden dan de informatie van de inlichtingendienst.

Na de aanslag van Claus von Stauffenberg in juli 1944 op Hitler bleken veel vrienden van Canaris betrokken te zijn bij de aanslag. Ondanks alle aanwijzingen dat Canaris betrokken was bij deze aanslag kreeg Himmler het bewijs tegen Canaris niet rond. Canaris ontkende iedere betrokkenheid en wees erop dat hij al vanaf februari 1944 huisarrest had.

Maar begin 1945 werden de prive-dagboeken van Canaris gevonden in een kluis van de Abwehr. Daarin stond onomwonden hoe Canaris over de nazi's dacht en hoe hij Hitler al die jaren had tegengewerkt. Een maand voor het einde van de oorlog, op 9 april 1945, werd Canaris opgehangen in concentratiekamp Flossenburg.

Vlak voor het vonnis werd voltrokken gaf Canaris met zijn voet in morse nog een boodschap over aan een medegevangene: "Ben lelijk mishandeld. Neus gebroken. Ik sterf met een schoon geweten voor mijn vaderland. Ik deed alleen mijn plicht tegenover mijn land toen ik de misdadige dwaasheden van Hitler probeerde te stoppen."